Het loslaten losgelaten

Misschien is het wel eens tegen jou gezegd: “Laat toch eens los”! Of je hebt er wel eens iets over gelezen in een psychologie tijdschrift, dat je moet leren loslaten. Mijn cliënten antwoorden op mijn vraag wat ze hopen te bereiken, ook met enige regelmaat: “Ik wil leren loslaten”. Tsja, maar wat is dat dan en hoe doe je dat?

Deze blog is geen literatuurstudie rondom dit onderwerp, maar eerder een reflectie van mij en hopelijk weet ik je daarmee te prikkelen. Als iemand tegen me zegt dat hij wil leren loslaten, denk ik steevast (en ik heb het beslist ook wel eens gezegd): je moet niet leren loslaten, maar ophouden met vasthouden.

Wat loslaten suggereert

Naar mijn idee suggereert dat gezegde dat iets, of de invloed daarvan, weg is als je het maar loslaat. Dus, heb jij een slechte jeugd of een ongeluk gehad? Ben je ernstig ziek geweest of heb je een verlies of iets anders naars meegemaakt? Laat het los en je voelt je weer zo goed als nieuw. Ik moet terwijl ik dit schrijf inwendig lachen, was het maar zo simpel. Bessel van de Kolk spreekt onder andere in zijn boek Traumasporen over ervaringen die zich in ons lichaam vastzetten. Het is niet alleen ons hoofd dat onthoudt, maar ook ons lichaam. Met gedachtes loslaten, als dat al zou kunnen, ben je er nog niet.

Alles wat je aandacht geeft groeit

Ken je die uitspraak? Ik vind hem mooi. Aandacht is veel meer dan ons denken. Aandacht is focus, is energie. Het is iets waar niet alleen jouw brein, maar ook jouw lijf en jouw hart aan meedoet. Besteed je veel aandacht aan negatieve berichten in de media, aan dingen die niet kloppen, aan jouw angstige gevoelens of negatieve gedachten, dan word je dat wat je aandacht geeft. Je lichaam in al zijn facetten, van zenuwcellen en spieren tot brein en emoties, groeit er als het ware naar toe.

Oefening

Denk eens aan iets negatiefs of akeligs, iets dat je zelf hebt meegemaakt of iets dat je hebt gezien of gelezen. Sluit je ogen en voel vervolgens wat dat in jouw lijf oproept. Welke gevoelens word je gewaar? Wat gebeurt er met je ademhaling, je hartslag, de temperatuur van je lijf, de innerlijke spanning? Verandert er iets? Zo ja, wat?

En doe nu hetzelfde terwijl je jouw aandacht op iets positiefs richt. Misschien een mooie bloem, de kat die in de zon ligt te slapen, of je stelt je voor dat je op een mooie, fijne en veilige plek bent. Opnieuw stel je jezelf de vraag, wat word ik gewaar? Merk je verschil met de vorige oefening?

Dierenmanieren

We kunnen veel van dieren leren wat betreft loslaten. Uiteraard, en daar vertel ik je niets nieuws, kunnen dieren niet denken. Wij bezitten het vermogen om over verleden, heden en toekomst na te denken, en nog eens en nog eens. Wij kunnen eindeloos over dingen nadenken en daarmee kunnen we ook eindeloos al die emotionele en lichamelijke sensaties uit bovenstaande oefening oproepen. Dieren kunnen dat niet, en dus laten ze los, zou je denken. Het gaat echter nog iets verder. Peter Levine schreef in zijn boek De tijger ontwaakt, dat dieren niet alleen in gedachten de gebeurtenis niet kunnen vasthouden (herhalen), maar ze ontladen hun spanningen, die ze bijvoorbeeld oplopen nadat ze net aan een leeuw hebben weten te ontsnappen, metéén.

Kijk eens naar de dieren om je heen. Ik vind ze allemaal goede leermeesters, maar laten we voor het gemak eens een paard nemen. Heb je een paard wel eens zien kauwen (en niet op eten, maar ogenschijnlijk zomaar) of gapen? Dan is de kans groot dat hij spanning aan het ontladen was. Ook trillen, rollen, uitrekken (denk daarbij aan honden en katten) en ja, ook zich ontlasten, het zijn allemaal manieren waarop dieren spanning ontladen. Wij mensen kunnen dat ook en wist je dat paarden je kunnen helpen bij het inzichtelijk maken van patronen en bij het ontladen van spanningen en andere emoties? Nee? Kijk dan eens op de website van mijn collega en paardencoach Annet Goede. Wat zij met haar paarden doet vind ik meesterlijk.

Doe als een dier

In mijn praktijk geef ik cliënten regelmatig de opdracht zich enkele malen per dag uit te rekken, liefst al voordat ze opstaan. “Uitrekken geeft je lichaam het signaal ‘veilig’’, zeg ik dan. Daarnaast omarm ik het gapen van mijn cliënten en nee, ik denk dan niet dat ze me saai vinden. Voor wie wil, adviseer ik een shake of Qigong oefening. Ik zal in een andere blog eens meer vertellen over verschillende vormen van lichaamswerk en hoe die kunnen helpen bij het ontladen van spanning en andere emoties. Let wel, ik spreek hier over ontladen, wat niet helemaal hetzelfde is als loslaten.

ACT eens anders

De relatief nieuwe gedragstherapeutische behandelvorm ACT (acceptance and commitment therapy) biedt een verfrissende nieuwe kijk op onze negatieve en hinderlijke gedachten. Terwijl de cognitieve gedragstherapie uitgaat van anders denken, oftewel -verander jouw overtuigingen-, zegt ACT als het ware verander jouw focus. Met deze visie komen we naar mijn idee over die drempels waar menigeen enkel door middel van CGT niet overheen kwam.

Stel, je maakt je zorgen over jouw baan. Je spreekt uit bang te zijn dat je wordt ontslagen en daar lig je ‘s nachts over te malen. De CGT, en daar is niets mis mee, zou je vragen jouw gedachten uit te dagen. Klopt het wat je denkt? Heb je daar bewijs van? Wat spreekt voor deze stelling en wat tegen en stel dat dit gebeurt, is dat dan het einde van de wereld?

ACT benadert deze gedachte anders. Ik ben geen ACT deskundige, heb enkel een cursus gedaan, maar het volgende maakte indruk op me; in de ACT zou je de piekeraar uitnodigen om zijn focus of aandacht te verplaatsten naar iets anders. Voordat ik daar dieper op inga wil ik je eerst weer een oefening laten doen.

Oefening

Kijk eens in jouw hand. Wat zie je dan? Mogelijk zie je jouw vingers en de lijnen in de palm van jouw hand. Verplaats nu jouw blik (aandacht) naar iets anders, ongeveer een meter naast jouw hand. Ik heb geen idee wat jij dan ziet, maar ik zie nu de plantjes op mijn balkon. Houd jouw blik daarop gericht en vertel jezelf wat je ziet. Nu blijf je je blik daarop richten, terwijl jij jezelf afvraagt wat je nog van jouw hand kunt zien. Merk je dat jouw hand er vaag en wat onscherp uit ziet? Verleg nu weer jouw blik naar jouw hand. Wat gebeurt er met datgene waar je zojuist naar keek? Het wordt vager hè!? Schrijf nu eens op een post-it in steekwoorden enkele problemen of zorgen die je hebt en plak die in jouw hand. Doe de oefening opnieuw, maar misschien snap je het al. Wanneer je jouw aandacht naar iets anders verplaatst, worden de woorden op het blaadje onscherp.

Doe wat jou goed doet!

Cliënten vragen me wel eens of ze zichzelf dan moeten afleiden van hun piekergedachtes of nare gevoelens. Ja en nee. Ja, je verlegt jouw aandacht naar iets anders, maar nee, dat is niet ‘zomaar’ iets anders. De ACT vraagt je allereerst te onderzoeken wat jouw waardes zijn. Wat vind jij belangrijk of waardevol in dit leven? Misschien zeg je dan: “Voor mijn kinderen zorgen of anderen willen helpen, creatief zijn, zorg dragen voor de natuur, gezond leven, enzovoort”? Vervolgens vraag je jezelf af of de piekergedachtes jouw helpen bij het vervullen van die waardes. Is het antwoord ‘nee’, ga dan voor jezelf na wat jou wél helpt om die waardes te vervullen en kom in beweging. Kortom, stop energie en dus ook mentale energie in dat wat je goed doet en je zult merken dat de piekergedachten vervagen.

Stel dat de persoon uit ons vorige voorbeeld zegt een goede moeder te willen zijn (waarde). Helpt het piekeren over een mogelijk ontslag haar daarbij? Nee, mogelijk wordt ze door het nachtelijk gepieker prikkelbaar en reageert ze dit op haar kinderen af. Of ze is wat afwezig en luistert maar met een half oor naar hun verhalen en misschien heeft ze wel helemaal geen energie meer om met ze te spelen.

Door zich te richten op het doen van leuke dingen met de kinderen, bijvoorbeeld door plannen te maken voor een uitstapje, krijgt ze niet alleen andere gedachten, maar zullen deze ook doorwerken in hoe ze zich voelt en niet geheel onbelangrijk, de uitvoer van haar nieuwe plannen zal waarschijnlijk direct bevrediging en bevestiging opleveren. Ze geeft haar leven op die manier weer zin.

-Wist je dat zingeving een grotere rol in ons welbevinden speelt dan geluk? Je leest hier meer over in mijn blog De waanzin van geluk–

Til niet zo zwaar!

Een andere aanpak die je zowel in de behandelvorm ACT als in mijn geliefde provocatieve therapie tegenkomt, is het ridiculiseren van gedachten. Ik vergelijk gedachten nog wel eens met een boer of scheet. Het komt spontaan op en je hebt er weinig controle over 😉 dus waarom zou je dat dan serieus nemen? Het is iets wat ons lichaam te pas en te onpas fabriceert. Onze gedachten komen en gaan als de wolken voor de zon (een beeld vanuit de mindfulness).

Oefening:

Uit de ACT komt de volgende oefening: neem een negatieve, hinderlijke en vaak terugkerende gedachte. Spreek deze vervolgens eerst eens ernstig hardop uit en voel dan na hoe dat emotioneel en in jouw lichaam aanvoelt. Vervolgens ga je deze zelfde gedachte hardop zingen, maak er gewoon een liedje van, bijvoorbeeld op de melodie van Altijd is Kortjakje ziek. Kun je niet zingen? Spreek de gedachte dan eens met een gek stemmetje hardop uit. Herhaal dit een aantal keer (er mag gelachen worden) en voel dan eens opnieuw hoe die gedachte emotioneel en lijfelijk voelt. Merk je verschil?

Mocht je na lezing van deze blog meer willen lezen over andere benaderingen in het omgaan met hinderlijke gedachten zoals: CGT, het ‘omdenken’ van Berthold Gunster en ‘provocatieve therapie’ klik dan hier door naar de driedelige blogreeks Omdenken voor …

Conclusie

Ik hoop dat ik je met deze blog rondom het thema ‘loslaten’ heb kunnen prikkelen en inspireren. In feite doet het er niet toe welke benadering of behandelvorm je kiest in het omgaan met nare gedachten en emoties. Alles werkt, maar niets werkt voor iedereen. Zoek dat wat bij jou past en dat kan per moment of levensfase verschillend zijn.

Mocht je op de hoogte willen blijven van het verschijnen van een nieuwe blog. Vul dan onderstaand formulier in. Je krijgt dan een persoonlijk berichtje van mij wanneer ik weer iets nieuws schrijf, dus dat kan je tenminste los laten 🙂